Elektrikli araçlar günümüz yaşamına hem hızla adapte olarak hem de çeşitlenerek otomotiv sektörüne yeni bir ivme kazandırdı. Etrafımızda elektrikli araç olarak gördüğümüz birçok yenilikçi teknoloji, gelişim süreci içinde farklı seçimlerin ortaya çıkması sebebiyle birbirine rakip veya birbirinden farklı yakıt ve şarj sistemlerinin kullanıldığı seçeneklere dağılmış durumda.

Otomobil markaları, elektrikli araçların üretimini arttırırken, farklı tüketicileri memnun etmek amacıyla veya otomotiv teknolojisinin geleceğine dair farklı öngörüleri nedeniyle, otomobil üretiminde de buna uygun planlamaları devreye alıyorlar. Bunu yaparken hem hibrit araçların hem de elektrikli araçların temel ilerleme aşamalarını dikkate almaları gerekiyor. Mesela hibrit araç kullanımı, elektrikli araç sayısının ve şarj istasyonlarının azlığı nedeniyle ara bir geçiş olmasına rağmen ciddi bir adede sahip. Elektrikli araçların yeterli kadar üretilmemiş olması nedeniyle birçok ülkede elektrikli araç şarj istasyonları her yere eşit veya istenilen şekilde dağılmamış olduğu için hibrit araç kullanımı tercih edilebiliyor. Şarj süresi, menzil, yakıt verimliliği gibi birçok başka faktör de göz önünde bulundurulduğunda ortaya çok farklı seçenekler çıkabiliyor.

Ana hatlarıyla 4 farklı tip elektrikli araç var. Bunları sırasıyla inceleyelim:

1. Yakıt Hücreli Elektrikli Araçlar (FCEV)

FCEV araçlar buhar metan reformasyonu ile doğalgazdan türeyen hidrojen yakıtının elektrik enerjisi haline gelmesi ile çalışıyor. FCEV araçta bulunan yakıt hücresinde, oksijen ve hidrojen molekülleri bir kimyasal tepkimeye girerek elektrik motorunu çalıştırır. Atık olarak sadece su buharı üretir, bu da demektir ki karbon emisyonu sıfırdır. Hidrojen ise çok kısa sürede araç tankını doldurur.

Çok yeni sayılmaması gereken bu teknoloji üzerinde senelerdir çalışmalar yapılıyor. Büyük markalar tarafından ciddi bir alternatif olarak ele alınmasına rağmen, henüz başarılı bir şekilde devreye alınabilmiş değil. İlk olarak bu hidrojenin metan ve oksijenin reaksiyonu ile elde edilmesinde ortaya çıkan karbondioksit salınımı yüksek. Bununla beraber dönüşümün yakıt halinde verimi elektrikten çok daha az. Bu özellik, maliyetini yükselterek tüketicilerin ilk araç tercihlerinde daha düşük oranda yer almasına neden oluyor.

Bir başka hayati başlık ise hidrojenin depolama ve taşımada kolay tutuşabilme özelliği nedeniyle güvenlik açısından yüksek risk içermesi. Teknolojinin bu sorunları nereye kadar çözeceği ve FCEV araçların ilerleyen zamanlarda alternatif olup olamayacağı daha kesin olmamakla beraber, BMW ve Toyota bu konuda ciddi ilerleme sağladıkları yönünde açıklama yaptı. Mercedes ise kamyonlarda kullanıyor. BMW ayrıca 2028 yılına kadar bir model çıkaracağı bilgisini de kamuoyuyla paylaştı.

2. Hafif Hibrit Elektrikli Araçlar (MHEV)

Hafif hibrit elektrikli otomobil (MHEV), bir elektrik motor ile benzinli motorunu ve şarj edilebilir lityum iyon pil düzeneğini birlikte kullanan bir sistemdir. Elektrik, motorun otomobil hareket ederken şarj edilmesine olanak sağlayarak, elektrik motoru sayesinde benzinli motora fazladan güç sağlama prensibine dayanarak veya bu motorun otomobil hareket ederken şarj edilmesine olanak sağlamayı amaçlayarak kullanılır. Aynı sistem dizel motorlarla da mümkün olmasına rağmen, dizel motorların otomobil üretiminden çıkarılmasından dolayı pratikte örneğini görme imkânımız kısıtlı.

Hibrit araçlarda elektrikli sürüş deneyimi oldukça düşüktür. Kabloyla şarj özelliği yoktur, ihtiyaç göstermez. Birçok marka, yukarıda da listelediğimiz elektrikli araçların menzilleri ve şarj sürelerinini uzun olması gibi sebeplerle hibrit versiyonlara yatırım yapıyor fakat tam elektrikli araçlara da orta vadede ilgi duymaya ve geliştirme yapmaya devam ediyor. Bir yandan da, benzinli araçları kullanmaya devam etmek isteyen sürücülere de bir seçenek olarak pazar payı kavgasında farklı bir seçenek yaratıyor.

3. Plug-In Hibrit Elektrikli Araçlar (PHEV)

Hayatımıza yakın zamanda dahil olan bir başka otomobil türü ise Plug-In olarak bilinen ve kabloyla AC olarak şarj edebildiğiniz benzin-elektrik karışımı Plug-ın Hibrit Elektrikli Araçlar. Kendi kablosuyla veya harici bir prizden şarj edilebiliyor.

Plug-in hibritler, elektrik motoruyla benzinli motoru birlikte kullanır gücü daha çok elektrik motorundan alarak bataryası sıfıra inmedikçe benzinli motoru kullanmadığı için elektrikli kullanıma daha fazla olanak verir, bu yönüyle hafif hibritten daha az maliyetlidir. Fakat bataryaları daha büyük ve elektrikli kullanım için şarj süreleri uzun olduğu için daha çok şehir içi kullanımı olan sürücüler tarafından tercih edilir.

4. Tam Elektrikli Otomobiller (BEV)

Tam elektrikli otomobiller (BEV), yalnızca elektrik enerjisi ile çalışan ve benzinli bir motora sahip olmayan araçlardır. Elektrik motoru ve lityum iyon veya lityum demir fosfat pil sistemi ile harekete geçerler. Ayrıca NCM veya NCA tipi pil kullanan modelleri de vardır. Bu sebeple araç menzili, şarj süreleri ve elektrikli araç şarj istasyonu altyapısı bu otomobiller için önemli hale gelmektedir.

Durmaksızın gelişen bu teknolojide otomobil piyasasına yeni çıkan tüm modellerde şarj süreleri %20’den %80’e doluluk için 25- 30 dakika aralığı gibi ciddi manada kısalmıştır.  Menziller ise şehir içi kullanımda ortalama 500-600 kilometreye çıkmıştır. Kısa ve orta vadede menzillerin artması ve şarj sürelerinin daha da kısalması öngörülmektedir.

Son yapılan anket tipi birçok araştırma, yukarıda saydığımız yakıt hücreli araçlar harici tüm alternatiflerde, araç sürücülerinin yüksek bir memnuniyet oranına sahip olduğunu göstermektedir. 2025 yılı için tüm dünya pazarında elektrikli araçların, toplam otomobil piyasasının %29’una ulaşacağı beklenmektedir. 4.Sanayi Devriminin (Endüstri 4.0) dönüşüm ve devinimini sürdürmsi, sürdürülebilirliğe dayalı teknolojik gelişmeler, malzeme bilimi ve en önemlisi yapay zekanın yaşamın her yönünü etkileyen inanılmaz yükselişi otomotiv teknolojisi için büyük imkanlar sunmaktadır.

Otomobil yedek parça maliyetleri, elektrikli araçların ömrü, batarya teknolojisinin geleceği, başta iklim değişikliği gibi çevresel etkenlerin bu teknolojileri nasıl etkileyeceği gibi konular henüz belli değildir. Araç şarj istasyonları, yedek parça ve yenileme maliyetleri, pil teknolojileri de bu başlık altında göz atacağımız diğer durumlar olacaktır.

Kısaca özetlemek gerekirse, orta ve uzun vadede elektrikli araç piyasasında görülen tüm gelişmeler ve değişimler, tam elektrikli araçların, 4.Sanayi Devrimi gelişmelerine paralel olarak daha uzun ömürlü ve otomobil piyasasında başat unsur olacağı bir piyasa yapısının hem tüketiciler hem de üreticiler tarafından kabul edildiğini göstermektedir.